Από τον Χρήστο Τριανταφυλλόπουλο
Ανέκυψε εκ νέου το θέμα του περιουσιολογίου, ένα ζήτημα στο οποίο έχει γίνει εκτενής αναφορά ήδη από το 2015 με τον Ν. 4336/2015. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχει εφαρμοστεί και αμφιβάλλω όταν εφαρμοστεί αν θα πετύχει κάτι ουσιαστικό. Σίγουρα θα βοηθήσει σε ένα ποσοστό στο πόθεν έσχες και στην φοροδιαφυγή, με πολύ μεγάλο όμως διοικητικό και πολιτικό κόστος σε μια χώρα με πολλά και σοβαρά προβλήματα ακόμη.
Θα είναι ένα σύστημα το οποίο θα αντλεί στοιχεία από επί μέρους συστήματα που ήδη καταγράφουν αρκετές από τις πληροφορίες που θα έχει το περιουσιολόγιο. Θα καταγράφονται ενδεικτικά τραπεζικοί λογαριασμοί, μετρητά, μετοχές, εταιρικά μερίδια, ομόλογα, έντοκα γραμμάτια, αμοιβαία κεφάλαια, συμμετοχές σε επιχειρήσεις οποιασδήποτε μορφής, κινητά μεγάλης αξίας, ακίνητα, οχήματα (τροχοφόρα, εναέρια ή σκάφη), επενδυτικός χρυσός και δρόμωνες ίπποι. Βέβαια όταν μπει σε εφαρμογή, ανάλογα με την υπουργική απόφαση ή τον νέο νόμο που θα ψηφιστεί ίσως δούμε διαφορές στο περιεχόμενο.
Κύριος σκοπός του περιουσιολογίου θα είναι η διαχρονική καταγραφή της περιουσιακής κατάστασης κάθε πολίτη, ώστε να εντοπίζονται σοβαρές αποκλίσεις και να γίνονται έλεγχοι για φοροδιαφυγή. Θα λειτουργήσει καταρχήν ως βασικό εργαλείο για τις ελεγκτικές υπηρεσίες και όχι με κύριο σκοπό την επιβολή φόρου επί του συνόλου της περιουσίας κάθε προσώπου. Βέβαια δεν αποκλείεται η πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί για την επιβολή φόρου επί του συνόλου ακινήτων και κινητών, ειδικά στην περίπτωση που αποφασιστεί η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ που τόσο πολύ έχει δυσαρεστήσει.
Το περιουσιολόγιο εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες και συνδέεται άρρηκτα με την επιβολή φόρου επί της καθαρής αξίας της περιουσίας των φυσικών προσώπων (net wealth tax). Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι δύο χώρες που το εφαρμόζουν για να επιβάλουν φόρο στην καθαρή περιουσία των φυσικών προσώπων είναι η Γαλλία και η Ισπανία. Και στις δυο χώρες, τα έσοδα από τον συγκεκριμένο φόρο κινούνται σε χαμηλά επίπεδα επί του συνόλου των φορολογικών εσόδων. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η Ισπανία τον είχε καταργήσει το 2008 και αναγκάστηκε να τον επαναφέρει το 2011 ως ένα από τα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Η επιβολή του φόρου θα ισχύει στην Ισπανία (πλην της αυτόνομης περιοχής της Μαδρίτης) για ένα ακόμα έτος, ενώ το αφορολόγητο όριο ανέρχεται σε 700.000 Ευρώ. Επίσης στη Γαλλία το αφορολόγητο όριο ανέρχεται σε 1,3 εκ. Ευρώ, ενώ και στις δύο χώρες ο φόρος επιβάλλεται στην παγκόσμια περιουσία των φορολογικών κατοίκων τους. Αντίθετα, στους κατοίκους εξωτερικού, ο φόρος επιβάλλεται μόνο επί της περιουσίας που βρίσκεται εντός της χώρας.
Κατά την άποψη αρκετών οικονομολόγων, ένας τέτοιος φόρος αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη μιας χώρας, αλλά και πρακτικά έχει αποδειχθεί ότι αποφέρει μικρά έσοδα στα κράτη που κατά καιρούς τον επιβάλλουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου 125 δις δολάρια «μετοίκησαν» εκτός Γαλλίας από το 1998 έως σήμερα, λόγω του συγκεκριμένου φόρου. Αντίθετα, τα έσοδα από αυτόν περιορίστηκαν σε 2,6 δις δολάρια ανά έτος, περίπου όσα αποφέρει ο δικός μας ΕΝΦΙΑ.
Αρκετά κράτη μέλη του ΟΟΣΑ που έχουν εφαρμόσει τον συγκεκριμένο φόρο επί της περιουσίας στο παρελθόν, τον κατήργησαν ως αναποτελεσματικό. Ειδικότερα, η Αυστρία τον κατήργησε το 1994, η Δανία και η Γερμανία το 1997, η Ολλανδία το 2001, η Φινλανδία, η Ισλανδία και το Λουξεμβούργο το 2006 και η Σουηδία το 2007. Η Ινδία, μια από τις ελάχιστες μη Ευρωπαϊκές χώρες που επέβαλαν φόρο στην καθαρή περιουσία των φυσικών προσώπων, τον κατήργησε το 2015.
Στην Αγγλία, ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Denis Healey μετά από προσπάθεια πέντε ετών είχε δηλώσει χαρακτηριστικά πως «ήταν αδύνατον να συντάξει έναν νόμο για τον φόρο επί της περιουσίας, ο οποίος θα αποφέρει τόσα έσοδα στο κράτος που να αξίζει το συνεπαγόμενο διοικητικό και πολιτικό κόστος». Αντίστοιχα, η επιβολή ενός τέτοιου φόρου στην Αμερική φαίνεται να αγγίζει τα όρια της αντισυνταγματικότητας.
Στην Ελλάδα εάν αποφασιστεί να επιβληθεί φόρος επί της περιουσίας, ενδέχεται να διογκώσει το κύμα φυγής φορολογικών κατοίκων της χώρας, καθώς οι μη κάτοικοι δεν φορολογούνται για περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται εκτός Ελλάδας. Μην αγνοούμε επίσης το γεγονός ότι η ύπαρξη ενός συστήματος που θα καταγράφει όλα τα περιουσιακά στοιχεία ενός προσώπου ενέχει και άλλους πολλούς κινδύνους, που σίγουρα η χώρα μας δεν μπορεί ακόμη να ελέγξει. Ελπίζω πως δεν θα αποφασίσουμε πάλι να εφαρμόσουμε πολιτικές που διεθνώς έχουν δοκιμαστεί και έχουν αποτύχει.
